Het gewicht van bergen

Iets opbouwen vraagt om een inspanning, energie, dat valt moeilijk te ontkennen. In de natuur gaat dit gepaard met geweld. Er staat geen moraal tussen opbouwen en afbreken. Het gebeurt gewoon. Bij de mens echter, gaat dit voortdurend samen met keuzes maken.

Afbreken gaat makkelijker, sneller, schijnbaar moeiteloos en doorgaans zonder al teveel nadenken. Vandaar dat het ook zo leuk is om dingen af te breken. We doen het allemaal, van kindsbeen af en kunnen er intens van genieten. Het is de natuur die ons beweegt. Alvorens iets kan worden opgebouwd dient doorgaans iets anders afgebroken te worden. Het moment vóór de afbraak stemt ons verwachtingsvol, maar ook angstig. Welk van de twee de overhand krijgt, zal maken dat de afbraak plaats vindt en of er vervolgens ook weer zal opgebouwd worden. Er zijn immers geen leegtes in het universum die wachten op invulling. Dat is slechts een illusie die de mens graag voor zichzelf creëert.

Neem bijvoorbeeld het witte doek van een schilder, ook dàt is geen leegte. Het is maagdelijk wit, jawel, maar niet leeg. Alles wat erop komt, breekt dat egale witte vlak. Schilderen is in essentie een ontmaagding. Iets wordt vernietigd en er komt wat anders voor in de plaats. Je weet nooit wat daarvan de gevolgen zullen zijn. 

Verwachting en angst dus. Het ene stuwt verder, het andere remt af, zet aan tot nadenken wat het doen en de vreugde ervan wel eens in de weg staat, want met het denken en vanuit de twijfel ontstaat ook de moraal. Hoe verfijnder datgene wat wordt opgebouwd, des te behoedzamer de bouwer wordt.

Onnadenkendheid gaat immers ten koste van de levensvatbaarheid en duurzaamheid van zijn project en bewust of onbewust is opbouwen een streven naar onsterfelijkheid, een vechten met de tijd op leven en dood. Een tevergeefse en ongelijke strijd nochtans, gezien de mens onmogelijk kan winnen.

En dat is wellicht het grote verschil tussen natuur en cultuur; de natuur als geheel is willoos en intrinsiek aan zijn eigen wetten onderworpen. (Eigenlijk had ik de neiging te schrijven: "de natuur onderwerpt zich aan zijn eigen wetten" maar de natuur heeft niet de ambitie zoals de mens om boven zichzelf uit te stijgen ze is allesomvattend en in die hoedanigheid niet bij machte naar wat dan ook te streven.) En hoe graag we ook het tegendeel geloven, de mens ontsnapt nièt aan die natuurwetten, we staan er nièt boven; zijn en zullen altijd slechts een deeltje van die natuur blijven. En daar bepaalt de tijd de duurzaamheid. Het leven is voortdurende beweging en verandering. Opbouw en afbraak. En zo lang er beweging is wint de tijd ... maar is er ook leven.

Want scheppen beperkt zich niet tot het ontlokken van leven aan de dood dat op zijn beurt streeft naar vervolmaking, maar zet zich contradictorisch genoeg ook voort in de vernietiging van volmaaktheid aangezien deze een stilstand impliceert ... Kort samengevat heet dat "de cirkel van het leven", die de mensheid volgens mij nooit bij machte zal zijn te doorbreken zonder daarbij ook zichzelf te vernietigen ...

(Enkele bedenkingen bij dit poëtische natuurfilmpje van Studiocanoe dat ik gisteren op Vimeo ontdekte)